Van Myanmar tot Thailand: ontheemde journalisten vertellen hun verhalen

Verhaal: Sicha Rungrojtanakul
Omslagillustratie: Kittiya On-in

Sinds de staatsgreep in Myanmar in 2021 zet de militaire junta haar repressiecampagne tegen de burgers van het land voort. Onder de vele groepen die het doelwit zijn van intimidatie, bevinden zich onafhankelijke journalisten die verslag doen van verzetsgroepen. Velen vluchtten naar Thailand, vaak illegaal. Sommigen slaagden er later in hun immigratiestatus te legaliseren door te beweren dat ze migrantenarbeiders waren. Ze zijn echter verplicht hun echte beroepen geheim te houden.

In de afgelopen drie jaar hebben vrouwen en LGBTQI+-journalisten hun leven op het spel gezet in het veld, terwijl ze te maken kregen met seksuele intimidatie en de last van het zorgen voor familieleden terwijl ze ontheemd waren. Tegelijkertijd werden ze geconfronteerd met de extra moeilijkheden van het communiceren met lokale bronnen en het verkrijgen van een legale status in Thailand.

Verbannen door de journalistiek

Mee (pseudoniem), een journaliste met meer dan 14 jaar ervaring, vluchtte uit Yangon om heimelijk als journaliste te werken in een grensstad in Thailand. Vóór de staatsgreep kon ze vrijelijk verslag doen. Na de staatsgreep legde de staat echter strenge censuur op; volgens Mee liep een journalist het risico een waarschuwingsbrief te krijgen als hij alleen al zei dat Aung San Suu Kyi staatsadviseur was.

Ze sloot zich aan bij het verzet, maar bleef ondergronds werken in Myanmar. Twee jaar na de staatsgreep, toen militairen haar buurt doorzochten terwijl ze niet thuis was, besloot ze echter te vluchten naar Thailand. Als kostwinner van haar huishouden is ze hier blijven werken als verslaggever.

Om legaal in Thailand te verblijven, spendeerde Mee meer dan 50.000 baht aan een studentenvisum. Dit garandeert echter niet dat ze niet lastiggevallen zal worden door de autoriteiten; ze werd onlangs opgepakt door de politie. Mee brengt het grootste deel van haar tijd door in de klas, terwijl ze haar journalistieke werk online doet.

Stress door de politiek thuis en het op afstand werken vanuit Thailand heeft haar mentale gezondheid aangetast. Momenteel krijgt ze counseling van een arts van de Civil Disobedience Movement (CDM), een groep waarvan de leden ook hun toevlucht hebben gezocht aan de Thaise kant van de grens.

“Toen ik aankwam (in Thailand), vroeg ik mezelf af waarom ik mezelf dit allemaal aandeed. Werk was al stressvol genoeg. Maar nu, de week voor mijn menstruatie, raak ik zo gestrest dat ik het gevoel heb dat ik kan ontploffen. Zo erg zelfs dat ik me soms afvraag of het leven wel een doel heeft”, gaf Mee toe.

Kay Zue in dienst terwijl hij nog in Myanmar is (geleverde foto)

Kay Zue, een Arakanees journalist met meer dan 10 jaar ervaring, werd in zijn eigen land lastiggevallen. Daarom investeerde hij een klein fortuin in documenten om naar Thailand te kunnen verhuizen.

Hij vertelde ons trots dat hij voor de staatsgreep werkte voor het in Yangon gevestigde Mizzima News Agency als expert op het gebied van conflicten in de staat Arakan. Na de staatsgreep nam hij ontslag en verhuisde terug naar huis om een ​​lokaal persbureau op te richten genaamd “Arakan Sagawar”, dat lokaal nieuws in twee talen rapporteerde: Rohingya en Arakanese. De artikelen werden ook gedeeld met Mizzima voor verdere publicatie. Op een dag bezochten militaire officieren uit Myanmar zijn huis toen hij niet thuis was. Dat was het moment waarop hij besloot om naar Thailand te verhuizen. Gepest door het leger gingen zijn teamleden hun eigen weg om veiligheid te zoeken en Arakan Sagawar staakte de operaties.

“Het leger van Myanmar houdt journalisten altijd in de gaten, ongeacht wie ze zijn”, zei hij. Hij voegde toe dat zowel de Facebookpagina van Arakan Sagawar als zijn persoonlijke Facebookaccount waren gehackt.

Kay Zue en zijn partner staken samen illegaal de grens tussen Myanmar en Thailand over. Hij werkt nu als freelancer en presenteert een radioprogramma voor Mizzima News, dat ook wordt uitgezonden op Lay Waddy FM. Zijn partner is bezig met solliciteren naar een baan in een fabriek.

“In het begin … maakten we ons zorgen over onze families thuis, omdat het internet in de staat Arakan was afgesloten. Het enige wat ik kon doen, was rapporten blijven sturen. We wilden dat mensen in de staat Arakan toegang hadden tot informatie, dus liet Mizzima mij een radionieuwsprogramma presenteren,” zei Kay Zue.

Om een ​​juridische status in Thailand te krijgen, betaalden Kay Zue en zijn partner een man uit Myanmar die beweerde een agent te zijn om roze kaarten voor hen te krijgen. Ze kregen te horen dat hun zaak een “VIP”-zaak was en 18.000 baht zou kosten. Dit was ongeveer 70% van het geld dat hij op dat moment had, vertelde hij ons.

Naast werk betekent het settelen in Thailand veel voor het stel, omdat ze vinden dat de Thaise maatschappij meer openstaat voor LGBTQI+-mensen. Thuis accepteren hun families hun relatie niet.

Kay Zue droomt ervan dat hij, nadat de documenten in orde zijn, een kleine bruiloft kan organiseren en hier met zijn partner kan trouwen. Hij moet echter nog steeds zijn beroep geheimhouden.

Nadat hij de grens was overgestoken, bleef Kay Zue (in het grijs achter de camera) verslag doen van mensenrechtenkwesties. (Geleverde foto)

Journalisten die naar Thailand vluchten, krijgen te maken met een aantal problemen. Volgens een recent onderzoek van Exile Hub, “The Safety Needs of Myanmar Women Journalists in Thailand”, zeiden 10 van de 23 deelnemers die reageerden op de vraag hoeveel van hun inkomen ze per jaar aan visumkosten besteden, dat de kosten die gepaard gaan met hun verblijfsvergunningsaanvragen meer dan 30% van hun jaarinkomen bedroegen.

Er zijn ook carrièrebeperkingen. Sinds de staatsgreep werken journalisten in Myanmar anoniem of gebruiken ze pseudoniemen om veiligheidsredenen. Dit betekent dat ze geen erkenning krijgen voor hun reportages. Er zijn andere uitdagingen, waaronder moeilijkheden bij het contacteren en communiceren met nieuwsbronnen. Toen hen werd gevraagd wat hun grootste uitdagingen waren bij hun verhuizing, zeiden 30 mensen die reageerden dat ze zich zorgen maakten over hun fysieke veiligheid in Thailand.

Het leven van een vrouwelijke journalist in de jungle

Na de staatsgreep kozen een aantal vrouwelijke journalisten ervoor om zich te vestigen als veldverslaggevers in gebieden onder controle van etnische gewapende groepen en verzetsstrijders. Als vrouwen werden ze geconfronteerd met een aantal beperkingen, waaronder de ontberingen van het leven in de jungle en veiligheidsproblemen bij het werken in een door mannen gedomineerde omgeving.

Ja loopt te voet om nieuws te melden in een bergachtig gebied dat ontoegankelijk is voor auto’s en motoren (geleverde foto)

Volgens Ja (pseudoniem), een verslaggever van Kachin met meer dan een jaar ervaring in de verslaggeving over het bevrijde gebied van de staat Karen, sturen mediabedrijven doorgaans geen vrouwelijke journalisten het veld in, uit angst voor de risico’s die ze lopen.

Na haar afstuderen aan de universiteit werkte ze in de media. Na de staatsgreep gaf de junta echter opdracht aan veel nieuwsorganisaties, waaronder de hare, om te sluiten. Maanden later kreeg ze haar nieuwe baan in de Karen State, waar ze samen met 20 collega’s woonde in een huis in een vluchtelingendorp. Er is geen privacy en de elektriciteit wordt zelf opgewekt. Koken gebeurt met houtskool. Schoon water is schaars. Iedereen haalt water uit dezelfde bron. Het is 15 minuten lopen om een ​​bad te nemen. In de hitte van de zomer is het moeilijk om te slapen zonder ventilatoren. Het regenseizoen brengt zoveel regen dat de generator van het dorp vaak kapotgaat, waardoor internet- en telefoonverbindingen worden afgesloten. Het geluid van de regen verstoort ook de uitzendingen. Wat de winters betreft, is het zo koud dat verslaggevers gebruik moeten maken van dekens en truien die aan de vluchtelingen zijn gedoneerd.

De gebieden die Ja bestrijkt, worden vaak het doelwit van luchtaanvallen. Tussen februari en mei 2023, toen ze met een gewapende groep in een ander deel van de Karen State reisde, verschenen er regelmatig gevechtsvliegtuigen boven haar hoofd.

“Ik heb geen enkele nacht goed geslapen”, zei ze.

Elke keer dat er een vliegtuig overvloog, rende ze naar de bunker. Ze hoorde bommen vallen in de buurt en zag huizen verwoest worden door explosies. Het geluid maakte haar doodsbang.

Volgens Dahlia (pseudoniem), een journaliste uit Karen die ook veldwerk deed in Karen State, vlogen de gevechtsvliegtuigen van het leger meestal ‘s nachts over het gebied. Ook zij zocht veiligheid in een bunker, slapend in de kou.

“We dachten aan niets anders dan overleven”, zei ze.

Tijdens de bombardementen zochten Dahlia en haar collega’s beschutting aan de voet van de bergen. Ze maakten matrassen van geweven matten op bamboe. Werkuitrusting – laptops, telefoons en notebooks – werd in de buurt bewaard, evenals instantnoedels en water. (Geleverde foto)

Tin Zar Aung, de oprichter van Myanmar Women in Media, merkt op dat de staatsgreep veel vrouwelijke journalisten mentale gezondheidsproblemen heeft bezorgd. Deze bewering wordt ondersteund door de hierboven genoemde Exile Hub-enquête; 62 van de 79 respondenten gaven toe dat stress hun vermogen om hun werk te doen beïnvloedde. Focusgroepdiscussies maken ook duidelijk dat voor velen de zaken erger werden na hun verhuizing naar Thailand. De meesten gebruiken werk als een hulpmiddel om te genezen en problemen te overwinnen, waardoor het des te belangrijker is dat ze veilige ruimtes vinden zonder intimidatie en uitbuiting.

De grens oversteken had wel wat directe positieve effecten. In Myanmar leden de meesten aan slaapgebrek. In Thailand waren ze niet langer bang voor nachtelijke invallen en sliepen ze beter.

Bovendien liepen vrouwelijke journalisten in het veld ook risico op seksuele intimidatie. In een interview met een Prachatai-verslaggever in maart 2023 vertelde Dahlia, een van de drie vrouwen in een gebied met tien andere mannen, hoe een van de mannen probeerde haar te ‘misbruiken’.

“Hij greep me vast en trok me naar zich toe. Hij heeft al een vrouw en kinderen. Hij deed het niet omdat hij van me hield of met me wilde flirten,” zei ze.

Om zulke situaties te voorkomen, bleef Dahlia in een groep met haar vriendinnen. Ze vertelde de man ook dat als hij nog een keer iets probeerde, ze hem zou aangeven bij een vrouwenorganisatie in de Karen State.

Problemen met verblijfsvergunningen

Volgens de Migrant Working Group moet een persoon die legaal in Thailand wil verblijven en werken, in het bezit zijn van een geldige tijdelijke verblijfsvergunning, persoonlijke identificatiedocumenten, een paspoort en visum, of een identificatiekaart voor niet-Thaise onderdanen (de roze kaart) en een werkvergunning.

Van de ontheemde journalisten die Prachatai interviewde, heeft Mee een onderwijsvisum, heeft Ja een roze kaart en een identiteitsbewijs als migrantenarbeider en heeft Kay Zue ook een aanvraag ingediend om als migrantenarbeider te mogen blijven.

Dahlia werd geboren in de Karen State, maar verhuisde naar Thailand toen ze tien was vanwege het gewapende conflict in haar thuisland. Ze heeft een identificatiekaart die is uitgegeven voor een persoon zonder registratiestatus, waarmee ze in Thailand mag wonen en zich in de provincie mag verplaatsen. Om de provincie te verlaten, moet ze toestemming krijgen van het districtskantoor.

In tegenstelling tot journalisten uit andere landen worden zij door de Thaise staat niet erkend als persmedewerkers.

Ja herinnert zich dat het haar lang kostte om al het papierwerk in orde te krijgen. Ze herinnert zich ook dat ze op het politiebureau werd lastiggevallen en onbeschoft werd behandeld door de dienstdoende agenten en de mannelijke tolk daar. Ze werd gedwongen haar telefoon te ontgrendelen zodat de politie haar persoonlijke gegevens kon bekijken, inclusief foto’s, video’s en sms’jes. De tolk vroeg haar of ze getrouwd was, probeerde haar mee uit te vragen en gebruikte haar telefoon ook om de zijne te bellen zodat hij haar nummer zou hebben.

“Ik was bang en boos, maar ik reageerde niet omdat ik bang was dat hij een reden zou vinden om mij te arresteren. Ik was tenslotte op een politiebureau,” zei Ja.

Ja’s studio in de jungle. Als ze werkte was het nooit stil; de enige bron van elektriciteit was een generator. (Geleverde foto)

Ja verhuisde in 2023 naar Chiang Mai. Ze vond de sfeer van deze toeristenstad anders dan de grensstad waar ze vroeger woonde. Ze is daar twee keer gearresteerd. Net als andere Myanmarezen wordt ze onderworpen aan strenge controles en wordt ze door de autoriteiten het doelwit van afpersing. Nadat ze naar Chiang Mai was verhuisd, kreeg ze documenten waarmee ze in Thailand mocht verblijven en naar andere provincies mocht reizen. Het hele proces duurde een jaar. Ze voelt zich nu veiliger, maar kan zich niet registreren of in Thailand werken als journalist.

“Ik ben nog steeds geregistreerd als algemeen werker. Werken als journalist in Myanmar in Thailand is nog steeds niet legaal. Ik maak me nog steeds zorgen dat de politie ons kantoor zal binnenvallen en ons zal arresteren omdat we geen vergunning hebben om een ​​nieuwsagentschap te runnen”, vertelde Ja ons.