Leiders van de Pacifische Eilanden komen bijeen terwijl de regio te maken heeft met een ‘polycrisis’ van bedreigingen

De laatste keer dat VN-secretaris-generaal Antonio Guterres een topontmoeting hield met de leiders van het Pacific Islands Forum, haalde hij de internationale pers toen hij, gekleed in pak en stropdas, tot aan zijn dijen in de zee voor de kust van Tuvalu stond.

“Onze zinkende planeet”, luidde de kop op de cover van het tijdschrift TIME, terwijl Guterres treurig in de camera keek en waarschuwde voor de existentiële dreiging waarmee de landen in de Stille Oceaan worden geconfronteerd als gevolg van klimaatverandering.

Vijf jaar later, terwijl de VN-chef terugkeert naar de regio voor de 53e bijeenkomst van leiders van het Pacific Islands Forum (PIF)de jaarlijkse bijeenkomst van de belangrijkste politieke en economische groeperingen in de regio, groeit het gevoel van urgentie, omdat de existentiële bedreigingen op verschillende fronten toenemen.

In juni beschreef de premier van Fiji, Sitiveni Rabuka, de Pacifische regio als een regio die kampt met een ‘polycrisis’. Volgens hem versterken klimaatverandering, menselijke veiligheid, transnationale drugshandel en geopolitieke concurrentie elkaar en verergeren ze elkaar.

Verwacht wordt dat de leiders van de regio van de Stille Oceaan volgende week tijdens de bijeenkomst actie zullen ondernemen met betrekking tot deze langlopende kwesties, maar ook over acute kwesties zoals de aanhoudende crisis in het Franse overzeese gebied Nieuw-Caledonië. Dan komen meer dan 1.000 internationale hoogwaardigheidsbekleders bijeen in Nuku’alofa, de kleine hoofdstad van Tonga met 23.000 inwoners, van 26 tot en met 30 augustus.

In april waarschuwde Tonga’s premier Siaosi Sovaleni voor inactiviteit tijdens de komende bijeenkomst, en kondigde aan dat het thema “Build Better Now” zou zijn. Hij riep ook op tot “tastbare resultaten en uitkomsten”, en dat leiders “verder moeten gaan dan beleidsberaadslaging naar implementatie”.

Sandra Tarte, een academicus aan de University of the South Pacific in Fiji die gespecialiseerd is in regionale politiek, zei dat er “veel ambitieuze zaken op de agenda” stonden tijdens de vergadering.

“Er is een grotere urgentie rond klimaatverandering, we maken ons ook veel meer zorgen over de potentie voor escalerende spanningen tussen de VS, China en andere machten. Economisch gezien zijn landen nog steeds aan het herstellen van COVID. Er is ook internationale drugshandel,” vertelde ze aan Al Jazeera.

Als de regio wil overleven, heeft ze echt iets nodig om hun collectieve agenda en identiteit te stimuleren,’ voegde ze toe.

Dat iets, zo wedden de leiders van de Pacific, is de verstrekkende 2050-strategie voor een blauw Pacifisch continent

Het document, dat in 2022 door PIF-leden werd goedgekeurd en zeven thema’s behandelt, waaronder rechtvaardigheid en gelijkheid, klimaatverandering, economische ontwikkeling en geopolitieke en veiligheidstrends, is aangeprezen als een masterplan voor de regio. Maar het is ook in twijfel getrokken vanwege de brede aard ervan.

“Het wordt gezien als de prioriteiten van de Pacific die de rest van de wereld moet erkennen en waarmee ze zich moeten bezighouden,” zei Tarte. “Maar er zijn uiteraard gevaren met strategieën als deze, dat ze een beetje van alles worden en uiteindelijk niets betekenen.”

Met de opmerkingen van premier Sovaleni als leidraad, zullen de PIF-leiders tijdens hun bijeenkomst in Tonga proberen tastbare vooruitgang te boeken met de implementatie van de Pacific 2050-strategie.

De 18 lidstaten van de groep, voornamelijk laaggelegen eilanden en atollen, soms slechts een paar voet boven zeeniveau, zijn bijzonder kwetsbaar voor klimaatverandering. De voorspelde stijging van het waterpeil zal ervoor zorgen dat een groot deel van de regio tegen het midden van deze eeuw onbewoonbaar zal zijn.

Een van hun meest ambitieuze mitigatie-inspanningen is de Pacific Resilience Facility (PRF), die financiële steun wil bieden aan gemeenschappen die vaak over het hoofd worden gezien door internationale donoren. De financiële instelling “in eigendom van en geleid door de Pacific” zal naar verwachting in 2025 van start gaan en zal gemeenschappen helpen veerkrachtiger te worden tegen klimaatverandering en natuurrampen.

De leiders zullen waarschijnlijk tijdens de bijeenkomst van volgende week een eerdere aanbeveling om de faciliteit in Tonga te huisvesten, onderschrijven. Het verkrijgen van de benodigde financiering voor de faciliteit blijft echter een groot obstakel.

De landen in de Stille Oceaan willen tegen 2026 500 miljoen dollar ophalen voor het PRF, maar hebben tot nu toe slechts 116 miljoen dollar binnengehaald. 100 miljoen daarvan is toegezegd door Australië, terwijl de Verenigde Staten, China, Saoedi-Arabië en Turkije in totaal 16 miljoen dollar hebben toegezegd.

Een nieuw fonds zou de Pacifische eilandstaten, waaronder Tonga, helpen omgaan met de gevolgen van klimaatverandering en natuurrampen (Aljazeera)

Volgens Kerryn Baker, onderzoeker bij de afdeling Pacific Affairs van de Australian National University, zou de aanwezigheid van Guterres bij PIF de fondsenwervingscampagne een impuls kunnen geven.

“Het is een nieuwe benadering van klimaatfinanciering. Het is een door de Pacific geleide benadering, maar het is gehinderd door het feit dat het niet de externe financiering heeft die het nodig heeft. De aanwezigheid van Guterres zal belangrijk zijn om de aandacht te vestigen op die kloof tussen ambitie en capaciteit op dit moment,” vertelde ze aan Al Jazeera.

Meg Keen, een senior fellow in het Pacific Islands-programma van het Lowy Institute, beschreef de aanwezigheid van Guterres ook als “significant” in termen van het vestigen van de aandacht op de PRF op het internationale toneel, en zei dat “hij invloed heeft”.

“De Pacifische eilandstaten hebben consequent gezegd dat klimaatverandering hun grootste veiligheidsprobleem is. Ze zeggen nu dat ze willen dat de PRF draait,” vertelde Keen aan Al Jazeera. “Als je de secretaris-generaal van de VN achter je hebt staan, bouwt dat druk op landen op om hun geld in klimaatactie te steken.”

Maar overaanbod en de ontwikkeling van goedkopere drugs van lagere kwaliteit hebben de lokale consumptie aangewakkerd. Landen als Fiji zijn bijzonder hard getroffen, maar het is een probleem dat de hele regio treft, aldus Keen.

“Iedereen is ermee bezig, elk land waar we naartoe gaan maakt zich zorgen over drugshandel. Politiediensten hebben er echt moeite mee om het onder controle te krijgen,” zei ze.

“De Pacific is een doorvoergebied omdat het makkelijk is om drugs te verplaatsen. Maar het is nu meer dan dat, omdat jongeren en lokale mensen lijden aan drugsverslaving. Er is een overvloed aan drugshandel en het vereist veel samenwerking. Daar zou het Pacific Policing Initiative (PPI) in beeld kunnen komen,” voegde Keen toe.

Eilandstaten in de Stille Oceaan voeren campagne voor meer financiering voor een financieel initiatief ter ondersteuning van de beperking van klimaatverandering (Aljazeera)

De PPI is een voorgesteld Australisch initiatief om training en capaciteitsopbouw te bieden aan de Pacific Island Police Forces. Het vlaggenschipprogramma zou de oprichting zijn van een grote trainingsfaciliteit in Brisbane voor Pacific-agenten die vervolgens ingezet kunnen worden op regionale misdaadhotspots.

Canberra heeft de deal gekarakteriseerd als een door eilanden in de Stille Oceaan geleide operatie die is opgezet als reactie op lokale behoeften in het licht van de toenemende criminaliteit. Het onofficiële doel, zeggen analisten, is om de rol van Australië als belangrijke veiligheidspartner te versterken in een tijd waarin Beijing ook bilaterale rechtshandhavingspartnerschappen ontwikkelt, met Chinese politietrainingsteams die werken in landen als de Salomonseilanden en Kiribati.

Canberra hoopt dat de leiders van de Pacific hun politieke steun zullen geven aan de PPI, die een stevig prijskaartje heeft van meer dan 400 miljoen Australische dollars (ongeveer $ 270 miljoen), tijdens de Leader’s Meeting. Maar met zorgen dat het dezelfde grond bestrijkt als bestaande overeenkomsten, gelooft Tarte dat de PPI “heel erg voor de show is”.

“Er zal wat buy-in zijn (op de Leaders Meeting), maar ik weet ook dat er veel spanning over is,” zei Tarte. “De kritiek is dat het is ontwikkeld zonder veel overleg met de regio, het is misschien niet wat de regio nodig heeft en het dupliceert inspanningen die al gaande zijn.”

Tarte zei dat de PPI “een ander voorbeeld” is van een van de belangrijkste internationale partners van de Stille Oceaan “die iets pusht dat enorm veel hulpbronnen opslokt en op de grond misschien niet veel voordelen oplevert”.

“Deze projecten worden vaak aangestuurd door de verkeerde redenen. Het gaat om toegang, het gaat om invloed en het gaat om controle,” zei ze.

De Pacifische regio, lang een plek waar grote buitenlandse machten om invloed hebben gestreden, is de afgelopen jaren alleen maar in strategisch belang toegenomen. Beijing heeft de afgelopen tien jaar zijn betrokkenheid bij Pacifische eilandstaten vergroot, tot grote ergernis van traditionele veiligheidsbondgenoten de VS en Australië, die bang zijn voor een Chinese militaire aanwezigheid in de regio.

De premier van Fiji, Rabuka, betreurt de groeiende rol van de Stille Oceaan als geostrategisch gebied en waarschuwt dat de “kans op verkeerde berekeningen groot is” nu een veelheid aan concurrerende belangen met elkaar botsen. Hij heeft zijn concept Oceanen van Vrede aangekondigd.

“Een Oceaan van Vrede moet de Pacific manier weerspiegelen … Nederigheid, rustig leiderschap, verzoening en communicatie,” zei hij over zijn initiatief. “Wie de Pacific regio betreedt, zal gedwongen worden om te kalmeren en zich af te stemmen op de manieren van de Pacific.”

Momenteel meer een ambitieus idee dan een solide plan, Rabuka heeft gezegd dat hij zijn voorstel ter discussie zal stellen op de top, in de hoop dat het uiteindelijk zal worden aangenomen door landen in de Stille Oceaan. Baker van de Australian National University zei dat het idee “vrij veel aandacht lijkt te krijgen”, maar dat leiders “meer duidelijkheid willen over wat het in de praktijk betekent”.

“Als er enige vooruitgang wordt geboekt bij de ontwikkeling van dit idee, dan zal dat moeten leiden tot specifieke details over wat een Oceaan van Vrede voor de regio zou kunnen betekenen en welke kwesties daarbij horen”, zei ze.

Het Fiji-concept ‘Oceanen van Vrede’ is ook een uiting van een al lang bestaande, maar groeiende, wens van landen in de Stille Oceaan om los te komen van het beeld dat vaak aan de regio wordt gegeven, namelijk dat deze enkel een slagveld voor de grootmachten zou zijn, en om een ​​zekere zeggenschap te hebben.

Keen zei dat leiders in de Pacific hun zorgen hebben geuit dat een te grote nadruk op geopolitiek, met name van buitenaf, “de ontwikkelingsprioriteiten overtroeft”.

“In deze forums moet het eerst over de ontwikkeling van de Pacific Island gaan, niet over geopolitiek,” zei ze. “Ze willen niet dat hun regio alleen maar een slagveld is.”

Een gebied waar de kwaadaardige invloed van externe mogendheden en de strijd om gehoord te worden in de Stille Oceaan nog steeds acuut voelbaar zijn, is het Franse overzeese gebied Nieuw-Caledonië, dat sinds 2016 volwaardig lid is van het PIF.

Spanningen daar braken uit in mei over het plan van Parijs om stemrecht te geven aan recent aangekomenen in een zet waarvan de inheemse bevolking vreest dat het hun invloed zal verwateren. De maanden van geweld hebben geleid tot doden en miljarden euro’s aan schade.

Keen zegt dat het een regionaal veiligheidsprobleem is dat hoog op de agenda staat tijdens de vergadering van volgende week, maar dat er grenzen zijn aan wat er daadwerkelijk gedaan kan worden. “Ze kunnen hun zorgen uiten, maar ze kunnen geen actie afdwingen”, zegt ze, aangezien Frankrijk het claimt als een soevereine kwestie.

Pacific leiders zullen er niet het zwijgen toe worden opgelegd, ze kunnen echt benadrukken dat ze deze zorgen hebben over kolonisatie en de wens voor dekolonisatiesoevereiniteit,” zei ze. “Ze willen weten dat de mensen in de Pacific een stem zullen hebben.”

(Al Jazeera)