The Long Read: Op een dag kwamen hun kinderen niet meer thuis. Faith helpt deze Mexicaanse moeders bij hun zoektocht naar hen

MARÍA TERESA HERNÁNDEZ, van Associated Press, doet verslag van het werk van Uniendo Esperanzas of Uniting Hope…

Mexico-Stad, Mexico
AP

Elke keer dat de ontvoerder de telefoon ophing, deden Veronica Rosas en haar familieleden het enige waar ze aan konden denken: knielen, elkaars handen vasthouden en bidden.

“Ik zei tegen God: help me alsjeblieft,” zei Rosas, die de afgelopen negen jaar op zoek was naar haar zoon Diego Maximiliano.

Veronica Rosas poseert voor een portret in de slaapkamer van haar vermiste zoon Diego Maximiliano in Ecatepec, Mexico, op vrijdag 2 augustus 2024. Rosas’ zoon verdween op 4 september 2015 toen hij 16 jaar oud was. FOTO: AP Photo/Ginnette Riquelme.

De 16-jarige verdween in 2015 nadat ze haar huis had verlaten om vrienden te ontmoeten. Ze woonden in Ecatepec, een buitenwijk van Mexico-Stad waar beroving, vrouwenmoord en andere geweldsmisdrijven de inwoners al tientallen jaren teisteren.

“Velen sloten zich bij ons aan in gebed”, zei Rosas, die 10 dagen na de ontvoering een van de vingers van haar zoon ontving als bewijs van leven. “Christenen, katholieken, Jehova’s getuigen. Ik opende mijn deur voor iedereen en – misschien – daarom ben ik niet gestorven.”

“Een verdwijning zet het leven van een gezin op pauze.”

– Eerwaarde Arturo Carrasco

Wekenlang kon ze nauwelijks eten of slapen. Hoe kon ze dat ook, als Diego misschien wel uitgehongerd, uitgeput of gewond was?

Ondanks haar inspanningen kon Rosas het door de ontvoerders gevraagde bedrag niet ophalen. En hoewel ze akkoord gingen met een lager bedrag, werd Diego nooit vrijgelaten.

Volgens officiële cijfers zijn er sinds 1952 minstens 115.000 mensen verdwenen in Mexico, maar het werkelijke aantal ligt vermoedelijk hoger.

Tijdens de ‘vuile oorlog’ in het land, een conflict dat tot in de jaren zeventig duurde, werden verdwijningen toegeschreven aan repressie door de overheid, vergelijkbaar met de dictaturen in Chili en Argentinië.

De afgelopen twee decennia is het steeds moeilijker geworden om de daders en de oorzaken van verdwijningen op te sporen, omdat overheidsfunctionarissen in verschillende staten strijden tegen drugskartels en de georganiseerde misdaad steeds meer grip krijgt.

Mensenhandel, ontvoeringen, vergeldingsacties en gedwongen rekrutering door kartelleden zijn enkele van de redenen die mensenrechtenorganisaties noemen. Verdwijningen hebben gevolgen voor lokale gemeenschappen en voor migranten die door Mexico reizen in de hoop de VS te bereiken.

De katholieke non Paola Clericó, met een poster van de vermiste Fernando Ivan Ornelas, en Veronica Rosas met een foto van haar vermiste zoon Diego, vragen een inwoner of hij een van beide mannen herkent en nodigen hem uit om deel te nemen aan een mis met leden van hun zoekcollectief “Uniendo Esperanzas” of Uniting Hope, in Mexico-Stad, op zondag 21 juli 2024. Het collectief van mensen met vermiste familieleden hield een mis op de geboortedag van Ornelas, die vijf jaar eerder verdween. FOTO: AP Photo/Ginnette Riquelme.

Voor duizenden familieleden zoals Rosas is de verdwijning van hun kinderen een ingrijpende gebeurtenis.

“Een verdwijning zet het leven van een familie op pauze”, aldus dominee Arturo Carrasco, een Anglicaanse priester die spirituele begeleiding biedt aan families met vermiste familieleden.

“Terwijl ze naar hen zoeken, verwaarlozen ze hun werk. Ze verliezen hun gevoel van veiligheid en velen lijden aan psychische problemen,” voegde hij toe. “In veel gevallen vallen gezinnen uit elkaar.”

In eerste instantie vertrouwen de familieleden de autoriteiten, maar naarmate de tijd verstrijkt en er geen antwoorden of gerechtigheid komen, nemen ze zelf de zoektocht over.

Om dat te doen, verspreiden ze bulletins met foto’s van de vermiste persoon. Ze bezoeken mortuaria, gevangenissen en psychiatrische instellingen. Ze lopen door buurten waar daklozen de dag doorbrengen, zich afvragend of hun zonen of dochters misschien dichtbij zijn, getroffen door drugsmisbruik of psychische problemen.

“Negentig procent van de mensen die zoeken zijn vrouwen,” zei Carrasco. “En van dat percentage zijn de meesten huisvrouwen die plotseling met een misdaad te maken kregen.”

“Ze missen de juridische en antropologische middelen om dat te doen,” voegde hij toe. “Maar ze hebben iets wat de rest van de bevolking niet heeft: de drijvende kracht van liefde voor hun kinderen.”

Toen Rosas zwanger was van Diego, nam ze een besluit: “Dit wordt mijn enige zoon.”

Ze voedde hem alleen op, jongleerde met verschillende banen en vond de tijd om elke avond zijn huiswerk te controleren. Ze leefden een eenvoudig, vreugdevol leven.

Diego beoefende karate en voetbal. Op zijn verjaardagsfeestjes droeg hij graag kostuums. Hun gedeelde hobby was naar de bioscoop gaan. Hun favoriete films? Transformatoren En Spinnenman.

Nu hij weg is, is Rosas maar één keer naar de film geweest. Ze stemde toe omdat een vriendin die ze had gemaakt na Diego’s verdwijning – een katholieke non genaamd Paola Clericó, die familieleden troost biedt met vermiste kinderen – er was en haar hand vasthield.

Het voelt niet goed voor haar om plezier te hebben, om een ​​pauze te nemen. Maar als ze niet voor zichzelf zorgt, wie komt er dan te weten wat er met haar zoon is gebeurd?

Kinderfoto’s van Diego Maximiliano staan ​​samen met religieuze afbeeldingen in het kantoor van zijn moeder in haar huis in Ecatepec, Mexico, op vrijdag 2 augustus 2024. Diego verdween op 16-jarige leeftijd, op 4 september 2015. FOTO: AP Photo/Ginnette Riquelme.

Drie maanden na Diego’s verdwijning was ze het zat om te wachten op een reactie van de politie. Ze opende een Facebookpagina genaamd “Help me find Diego” en hoewel ze bang was om haar huis te verlaten, begon ze naar hem te zoeken, dood of levend.

Drie jaar lang was haar zoektocht eenzaam. Familieleden, collega’s en vrienden distantiëren zich vaak van mensen met vermiste familieleden, bewerend dat “ze alleen over hun zoektocht praten” of “naar hen luisteren te triest is.”

Pas in 2018 ontmoette Rosas Ana Enamorado, een Hondurese vrouw die naar Mexico verhuisde om haar zoon te zoeken nadat hij was gemigreerd en verdwenen. Ze leerden elkaar kennen en Enamorado nodigde Rosas uit voor een jaarlijks protest waarin duizenden moeders antwoorden en gerechtigheid eisen.

De wrok en teleurstelling van Mexicanen die getroffen zijn door landelijk geweld is de laatste tijd toegenomen. President Andrés Manuel López Obrador en Claudia Sheinbaum, die hem op 1 oktober zal opvolgen, bagatelliseren voortdurend de verwijten van de nabestaanden en beweren dat de moordcijfers tijdens de huidige regering zijn gedaald.

Maar het is niet alleen het geweld waar slachtoffers zich aan ergeren. Op een recente avond, in de staat Zacatecas, bestormde een moeder als Rosas een congreszitting. Doorweekt van tranen schreeuwde ze dat ze haar zoon – met een schotwond in zijn hoofd – in het mortuarium had gevonden. Hij lag daar sinds november 2023, zei ze, maar de autoriteiten hadden haar niet ingelicht, ondanks haar onvermoeibare inspanningen om informatie te krijgen over wat er met hem was gebeurd.

Wij vertrouwen erop dat onze lezers het werk van Sight financieren. Word vandaag nog een financiële supporter!

Dit is de realiteit waar Rosas zich tijdens het protest in 2018 bewust van werd.

“Toen ik daar aankwam, zag ik een moeder, en toen nog een en nog een,” zei ze. “‘Wie zoek je?’ vroegen we elkaar. Het was een ontwaken. Het was verschrikkelijk.”

Nadat ze andere vrouwen zoals zij had ontmoet, vroeg ze zich af: wat als we onze gezamenlijke kracht in ons voordeel zouden gebruiken?

En dus, zoals andere moeders in Mexicaanse staten als Sonora en Jalisco hebben gedaan, richtte Rosas een organisatie op om wederzijdse ondersteuning te bieden voor hun zoektochten. Ze noemde het “Uniendo Esperanzas,” of Verenigende Hoop, en het ondersteunt momenteel 22 families, voornamelijk uit de staat Mexico, waar Diego verdween.

Alle leden leren samen juridische procedures. Ze zetten druk op de rechterlijke macht die niet altijd bereid is om hun werk te doen. Ze kleden zich in laarzen, zonnehoeden en handschoenen om afgelegen gebieden te verkennen waar ze menselijke resten hebben gevonden.

Van tijd tot tijd vinden ze vermiste familieleden. Soms levend. Anderen, helaas, dood. Wat de uitkomst ook is, zoals elke familie zou doen, ze omhelzen, bidden en huilen.

Soms is het moeilijk, zei Rosas. Of dubbelzinnig. “Als we andere mensen vinden, voel ik veel vreugde en dank ik God, maar tegelijkertijd vraag ik hem: waarom geef je me Diego niet terug?”

Leden van het zoekcollectief “Uniendo Esperanzas” of Uniting Hope, zoeken naar menselijke resten met behulp van een nationale waakhond genaamd Cooper, en bijgestaan ​​door de Anglicaanse priester Rev Arturo Carrasco, uiterst rechts, in een bos in de staat Mexico, Mexico, op vrijdag 16 augustus 2024. Rechts staat Veronica Rosas, wiens zoon Diego in 2015 verdween. FOTO: AP Photo/Ginnette Riquelme.

Op een recente zondag was Benita Ornelas overwegend sereen. Maar toen Carrasco haar zoon Fernando noemde tijdens een mis om hem te eren op de vijfde verjaardag van zijn verdwijning, begonnen de tranen over haar wangen te stromen.

Niet veel religieuze leiders – ongeacht hun religieuze overtuiging – zijn bereid om de verdwijningen in Mexico aan te pakken. Of om gekwetste moeders te troosten die behoefte hebben aan spirituele troost.

“Niet iedereen heeft de gevoeligheid om zulke pijn te verdragen”, zei de katholieke bisschop Javier Acero, die regelmatig moeders als Rosas en Ornelas ontmoet. Hij drong erop aan dat er in 2023 voor het eerst een mis zou worden gevierd in de basiliek van Onze-Lieve-Vrouw van Guadalupe om hun verdwenen kinderen te herdenken.

“Maar het aantal verdwijningen blijft stijgen en de overheid doet er niets aan. Waar de staat afwezig is, biedt de kerk begeleiding”, aldus Acero.

Sommige moeders zien hem als een bondgenoot en leiders van de katholieke kerk hebben hun zorgen geuit over het veiligheidsbeleid van Lopez Obrador sinds twee jezuïetenpriesters in 2022 werden vermoord. Tegelijkertijd beweren nabestaanden van vermiste personen dat veel katholieke priesters, nonnen en parochianen weinig empathie hebben getoond voor hun verdriet.

Kort nadat hun kinderen verdwenen, haastten Ornelas en Rosas zich naar nabijgelegen parochies. “Alstublieft, vader, vier de mis zodat we voor onze zonen kunnen bidden,” vroegen ze allebei. Maar de priesters weigerden.

“Ik heb gehuild en gehuild,” zei Rosas. “Maar hij antwoordde: ‘Ik kan niet zeggen dat er mensen worden ontvoerd, mevrouw. Ik moedig u aan om te bidden voor de eeuwige rust van uw zoon.’”

Bij een andere gelegenheid, zo vertelde Rosas, benaderde ze een groep ouderen die de rozenkrans baden en vroeg hen om voor haar zoon te bidden. “Waarom accepteer je het niet? Geef hem aan God,” antwoordde een van hen.

Daarentegen zijn religieuze leiders als Carrasco en Clericó er altijd voor de moeders, ongeacht de weersomstandigheden. Ze hebben met hen door modderig terrein gelopen waar opgravingen zijn gedaan. Ze hebben de mis gevierd midden in drukke straten en naast kanaalafwateringen. Ze hebben zich bij hen aangesloten bij bezoeken aan gevangenissen en mortuaria, en hen getroost, ongeacht welk verdriet er ook mocht komen.

“We hebben de legitieme hoop om onze schatten levend terug te vinden,” zei Carrasco. “We zijn niet gek en we begrijpen dat er een risico is dat ze dood zijn. Maar zolang we daar geen bewijs van hebben, blijven we zoeken.”

Anglicaanse priester Rev Arturo Carrasco staat met Benita Ornelas, in het rood, en haar man Marcos, terwijl ze taco’s uitdelen na het houden van een mis op de vijfde verjaardag van de verdwijning van de zoon van het echtpaar, Fernando Ivan Ornelas, in Mexico-Stad, op zondag 21 juli 2024. Benita en Marcos zijn leden van het zoekcollectief “Uniendo Esperanzas” of Verenigende Hoop. FOTO: AP Photo/Ginnette Riquelme.

Geloofsleiders als Carrasco en Clericó maken deel uit van een oecumenische groep genaamd “The Axis of Churches.” Methodisten, evangelicals, spirituele leiders van inheemse gemeenschappen, theologen en feministen behoren tot de leden. Soms bidden ze, maar op andere gelegenheden delen ze een maaltijd, tekenen ze mandala’s of luisteren ze gewoon naar de moeders.

“Als ik een probleem heb en niet weet wat ik moet doen, ga ik naar hen toe,” zei Rosas. “Ze delen altijd voorbeelden van Gods leven, waardoor ik met liefde en vrede kan stromen.”

Zij zijn de enigen die kunnen begrijpen wat zij heeft meegemaakt, zei Rosas.

“Als een vriend mij vertelt dat ik alleen over mijn zoektochten of mijn organisatie spreek, antwoord ik: ‘Jij wordt elke ochtend wakker om ontbijt te koken voor je kind en hem naar school te brengen, maar ik word wakker en probeer te vinden waar de mijne is’”, aldus Rosas.

“Ik ben nog steeds moeder. Mijn moederschap is niet verdwenen, al voelt het nu verdrietig en oneerlijk.”

Onder de moeders van haar organisatie zijn hun vermiste zonen en dochters altijd aanwezig.

Voor de bijeenkomst ter nagedachtenis aan Fernando kookte Ornelas taco’s, een Mexicaans gerecht waar haar zoon dol op was. “Het zijn zijn favorieten,” zei zijn moeder.

Die zondagavond, in de regen, deelden zuster Clericó, Rosas en de rest van de groep de taco’s met daklozen rond een katholieke kerk in Mexico-Stad. Het eten was binnen een uur op, waarna Carrasco de mis vierde en de groep Ornelas omhelsde.

“We leven met zo’n diepe pijn dat alleen God ons kan helpen het te verdragen,” zei Rosas. “Als het niet was voor dat licht, voor die opluchting, denk ik niet dat we nog zouden kunnen staan.”