Het is tijd om de betrekkingen tussen de VS en Colombia te heroverwegen

Colombia heeft sinds eind jaren negentig een lange weg afgelegd. Toen president Andrés Pastrana in 1999 naar Washington reisde om een ​​partnerschap met de VS aan te gaan, stond het land op het punt een mislukte staat te worden, geteisterd door een burgeroorlog en drugskartels. De financiering voor de daaruit voortvloeiende overeenkomst, Plan Colombia, begon in 2000 en bracht verandering in de vorm van verbeterde veiligheid en nieuwe economische kansen.

Wat een verschil heeft het gemaakt. Dit jaar is het acht jaar geleden dat Colombia in 2016 vredesakkoorden sloot met de Revolutionaire Strijdkrachten van Colombia (FARC), de grootste opstandelingengroep van het land. In december 2021 kondigde de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken aan dat Washington de FARC van de lijst schrapte als terroristische organisatie, als resultaat van het positieve vredesproces in Colombia. In maart 2022 benoemde president Biden Colombia tot een belangrijke niet-NAVO-bondgenoot.

In tegenstelling tot 1999 beschikt het huidige Colombia over zowel institutionele wil als capaciteit. Op basis van dit trackrecord zouden beleidsmakers in Bogotá en Washington in de verleiding kunnen komen om op dezelfde weg door te gaan als zij nadenken over de toekomst van de betrekkingen tussen de VS en Colombia. Maar ze zouden ongelijk hebben.

Niet alles gaat vandaag goed in Colombia. De productie van coca is tussen 2021 en 2023 met bijna een kwart gestegen, het geweld is verergerd in sommige landelijke delen van het land waar afgescheiden gewapende groepen actief zijn, en een recent rapport noemt het land het gevaarlijkste land ter wereld voor milieuactivisten.

De oude formule van Plan Colombia werkt niet meer. Om voort te bouwen op wat al is bereikt en bezuinigingen te voorkomen, is een nieuwe, holistische aanpak nodig. Beleidsmakers moeten zich concentreren op het vergroten van de reikwijdte van de Colombiaanse staat, het terugdringen van de armoede en het bieden van alternatieve bestaansmiddelen aan boeren, waardoor uiteindelijk de cocaproductie wordt verminderd.

Missie drift

In 1999 was Pastrana’s idee om zich niet te concentreren op drugshandel, militaire hulp of fumigatie. In plaats daarvan zou de nadruk moeten liggen op de handmatige uitroeiing van medicijngewassen en op economische alternatieven voor de boeren. Pastrana probeerde een einde te maken aan economische uitsluiting, ongelijkheid en armoede; hij wilde vrede en een einde aan het geweld.

Het oorspronkelijke Plan Colombia (geschreven in het Engels in Washington) concentreerde zich op de drugshandel en het versterken van het leger. Amerikaanse steun heeft in 2000 78% van de financiering toegewezen aan het Colombiaanse leger en de politie voor drugsbestrijding en militaire operaties. Als gevolg hiervan won Colombia op het slagveld. Maar de oorzaken van conflicten moeten nog op de juiste manier worden aangepakt: inkomensongelijkheid, aantasting van het milieu, georganiseerde misdaad en aanvallen op inheemse en Afro-Colombiaanse bevolkingsgroepen. Het dreigt de vrede te verliezen en af ​​te glijden naar criminaliteit en een milieuramp.

De FARC zelf is nu misschien van de lijst geschrapt, maar nieuwe organisaties hebben de leegte opgevuld. Deze criminele groepen zijn divers. Sommige zijn nauw verbonden met de geneesmiddelenindustrie, door de VS aangemerkt als grote transnationale criminele organisaties, en sommige staan ​​op aangewezen terroristenlijsten. Erger nog, er zijn nog steeds meerdere FARC-dissidentengroepen actief. Er zijn ook zogenaamde ‘criminele bendes’, zoals de Clan del Golfo. In bepaalde delen van het land, zoals Antioquia, Chocó, Córdoba en Norte de Santander, vechten jonge bendeleden om controle, vaak in stedelijke gebieden. De georganiseerde misdaad is een allegaartje, maar de kern bestaat voor een groot deel uit concurrentie om controle over coca- en illegale goudmijnnetwerken.

Tegenwoordig komt bijna alle cocaproductie in Colombia uit de aandachtsgebieden van het vredesakkoord, de zogenaamde Vredesgeografie – voornamelijk landelijke regio’s, vooral in departementen als Cauca, Nariño en Putumayo.

Dat voedt op zijn beurt het geweld en de criminaliteit op het platteland van Colombia, waaronder bedreigingen en moorden tegen mensenrechtenverdedigers, milieuactivisten en sociale leiders en een toename van bloedbaden, opsluitingen, gedwongen ontheemding en rekrutering van jongeren voor de georganiseerde misdaad. Het meest getroffen zijn de inheemse gemeenschappen en de Afro-Colombiaanse bevolking die in deze zones wonen.

Colombia heeft een toename gezien van het aantal massale ontheemdingen en moorden. Volgens de Inter-Amerikaanse Commissie voor de Rechten van de Mens (IACHR) zijn vorig jaar in het land minstens zeventig mensenrechtenverdedigers vermoord. Geweld tegen mensenrechtenverdedigers, milieuactivisten en gemeenschapsactivisten, in Colombia gezamenlijk bekend als sociale leiders, was een grote bedreiging. uitdaging voor de regering van president Ivan Duque (2018-2022) te midden van internationale kritiek en eist dat zij meer doet om de moorden te stoppen, en is onder Gustavo Petro een probleem gebleven.

De pandemie heeft de situatie verergerd. Colombia kende een van de meest restrictieve quarantaineregimes, maar illegale gewapende groepen maakten misbruik van de lockdowns om meer territoriale controle en toegang uit te oefenen tot cocanetwerken en illegale mijnbouw, en uiteindelijk, daarbij, gemeenschappen te terroriseren. De cocateelt is al twintig jaar gestaag gestegen en bevindt zich nu op een recordniveau, met ongeveer 234.000 hectare in 2022.

De crisis in het nabijgelegen Venezuela heeft de problemen ook vergroot. Colombia herbergt momenteel meer dan 3 miljoen Venezolaanse migranten, plus nog eens 500.000 Colombiaanse terugkeerders uit Venezuela. Een toch al onder druk staand openbaar gezondheidszorgsysteem heeft moeite om deze nieuwkomers op te vangen, terwijl de regering een groot deel van haar veiligheidsfocus moest verleggen naar de Venezolaanse grens, weg van de cocateeltgebieden.

Vooral jongeren zijn nu kwetsbaar. Langdurige COVID-lockdowns zorgden ervoor dat scholen gesloten werden en dat de sociaal-economische druk op gezinnen toenam. Er bestaat angst voor een toename van de gedwongen rekrutering van kinderen.

Een betere aanpak

Hoe kan Colombia dit tij keren? Het aanpakken van de problemen op het gebied van de verdovende middelen is niet langer een simpele kwestie van ‘hectare uitgeroeid’, als dat ooit het geval was. De gebruikte maatstaven moeten evolueren naar iets dat meer in lijn ligt met inclusiviteit en welvaart. Er is een holistische aanpak nodig aan zowel de Colombiaanse als de Amerikaanse kant om de aanwezigheid en veiligheid van de staat uit te breiden, de armoede terug te dringen, het milieu te behouden – en uiteindelijk de cocaproductie terug te dringen.

Een rigoureuze analyse onderstreept de noodzaak van een nieuwe strategie. Een rapport van het Amerikaanse General Accounting Office (GAO) over Colombia onderschreef een verschuiving naar een holistische benadering. Een volgend RAND Corp-rapport riep ook op tot veel meer aandacht voor geïntegreerde plattelandsontwikkeling om de openbare veiligheid, inspanningen op het gebied van drugsbestrijding en economische ontwikkeling te integreren. Deze komen overeen met het tweeledige rapport van de Western Hemisphere Drug Policy Commission (WHDPC) uit december 2020.

Het herstellen van de aanwezigheid en het bestuur van de staat in voorheen niet-bestuurde gebieden zal niet eenvoudig zijn. Maar de inspanningen gaan vooruit, net als de territoriale ontwikkelingsplannen voor de aandachtsgebieden van het vredesakkoord, die in een goed tempo vooruitgang boeken. Deze plannen werden aangenomen na overleg met lokale bewoners die hun behoeften aan economische reactivering, infrastructuur, connectiviteit en landformalisering definieerden. Al 170 gemeenten in zestien regio’s beschikken over deze plannen.

Nu het Plan Colombia 22 jaar oud is, en de cocaproductie is toegenomen, denken sommige critici dat alternatieve ontwikkeling niet heeft gewerkt. In feite zijn de alternatieve ontwikkelingscomponenten van Plan Colombia ongelooflijk succesvol geweest in het weghalen van boeren uit de cocaproductie, ondanks dat ze niet de financiering ontvingen die het leger wel kreeg. Bovendien moet alternatieve ontwikkeling nog worden uitgeprobeerd in de niet-gecontroleerde gebieden waar criminele bendes dominant zijn en waar coca nu een hoge vlucht neemt.

Colombia zal het vredesgebied moeten betreden om de cocateelt daadwerkelijk uit te bannen – een belangrijke verplichting in het kader van de vredesakkoorden – en de financieringsbron van de georganiseerde misdaad te ondermijnen. Zodra de staat aanwezig is, zou een toekomstige alternatieve ontwikkelingsstrategie voor economische inclusie prioriteit moeten geven aan agrarische waardeketens zoals cacao, koffie, tropisch fruit, rubber en zuivelproducten waarvan bewezen is dat ze banen creëren en de levensstandaard verbeteren.

COVID-19 heeft het vermogen van de Colombiaanse regering om gewassen uit te roeien aanzienlijk verminderd. Drie departementen, Antioquia, Norte de Santander en Narino, lieten in 2020 gezamenlijk een stijging van 41 procent in coca zien ten opzichte van de cijfers van 2019. Binnen deze gebieden zouden drie doelgroepen – Caceres, Sardinata en Tumaco – de kern moeten vormen van de Colombiaanse interventies. Door de juiste prikkels te krijgen en de effectieve staatsaanwezigheid uit te breiden met een holistisch antwoord op deze drie plaatsen, kunnen ecosystemen voor vreedzame, duurzame inclusie worden gecreëerd. Dat kan op zijn beurt worden uitgebreid naarmate succes tot succes leidt.

De landvergelijking

Landconflicten vormden de kern van de burgeroorlog. Het zou nu de kern moeten vormen van een toekomstige strategie. Toegang tot de grondmarkt voor de armen op het platteland kan de economische inclusie bevorderen. Het is niet verwonderlijk dat titels ook omgekeerd gecorreleerd zijn met de cocaproductie. Als een boer na de uitroeiing geen eigendomsrecht op zijn eigendom heeft, bedraagt ​​het herbeplantingspercentage (recidive) voor coca meer dan 75%. Wanneer zij echter wel een titel hebben, bedraagt ​​de recidive minder dan 25%. Het betrekken van burgers in de formele economie vertaalt zich in meer wettige resultaten.

Landtitels openen ook de deur naar intensivering van de prikkels om uit de cocaproductie te stappen. Het nieuwe “vrijwillige uitroeiingssysteem” biedt boeren titels voor hun land als ze ermee instemmen de cocateelt op te geven, met dien verstande dat als ze later weer coca gaan planten, gedwongen uitroeiing zal volgen.

Het commercieel levensvatbaar maken van plattelandsgrond betekent dat deze geïsoleerde, landelijke delen van het land met commerciële markten worden verbonden. Illegale markten hebben al sterke banden voor coca en illegale goudwinning. Colombia kan legale producten van hoge kwaliteit in grote hoeveelheden produceren als de Colombianen over de kennis en connecties met de kopers beschikken. Met het oog hierop zijn tertiaire wegen van cruciaal belang voor het stimuleren van de groei op het platteland van Colombia. In delen van het landelijke Colombia met goede tertiaire wegen zijn er sterke staats- en particuliere sectoren. Vaker wel dan niet is er sprake van coca en geweld daar waar geen goede tertiaire wegen zijn.

De milieuvraag

Het uitbreiden van de aanwezigheid van de staat kan ook de klimaatverandering en het milieu aanpakken. Dezelfde illegale actoren die zich bezighouden met illegale mijnbouw en cocaproductie voeren ook illegale houtkap uit. Dit is niet alleen van cruciaal belang voor Colombia, maar ook voor de planeet. Tijdens de oorlog controleerde de FARC veel ecologisch gevoelige delen van het land. Naarmate Colombia de staatsaanwezigheid in deze gebieden uitbreidt, zal het beheer van de natuurlijke hulpbronnen verbeteren. Legale goudverkoop, duurzaam en gesanctioneerd bosbeheer en alternatieve bosvriendelijke gewassen wijzen de weg voorwaarts voor de inheemse groepen en de Afro-Colombiaanse bevolking die eerder het slachtoffer zijn geweest van de georganiseerde misdaad.

De vredesakkoorden vertegenwoordigen Colombia’s beste kans om de veiligheid, gelijkheid en stabiliteit van de burgers te verbeteren, de legale economie en inclusiviteit te bevorderen en de cocaproductie terug te dringen. Ze openen de deur naar democratische participatie, investeringen en welvaart. En ze hebben gewerkt. De veiligheid van Colombia is tegenwoordig veel beter en het is niet langer de bijna mislukte staat van dertig jaar geleden. Het is niet perfect, maar het is wel succesvol. In die zin moeten Colombia en de VS deze koers blijven volgen.

Maar Plan Colombia voldoet niet langer aan zijn doel. Er is een nieuwe, uitgebalanceerde, holistische benadering nodig om de aanwezigheid van de staat uit te breiden, in lijn met de “Vida Colombia Strategie” die voortkomt uit de laatste dialoog op hoog niveau tussen de VS en Colombia in mei, waarin de nadruk wordt gelegd op een gedeelde “strijd tegen het mondiale drugsprobleem en de nadruk op plattelandsontwikkeling. Er zal behoefte zijn aan alternatieve ontwikkeling die banen creëert en de inkomens verbetert voor de inheemse en Afro-Colombiaanse bevolking, vooral in de voormalige conflictgebieden, kwetsbare ecosystemen en inheemse gebieden. Die aanpak zal de vredesakkoorden bevorderen. Het zal de bosreservaten en het Amazonegebied beschermen, grote waarde hechten aan de mensenrechten en het Colombiaanse volk een duurzamere, inclusievere economische welvaart en veiligheid brengen.